Z zachowaniami agresywnymi spotykamy się dość często nawet u dzieci w wieku przedszkolnym. Pojęcie “agresja w przedszkolu” oznacza takie zachowania, jak:
- kłótnie,
- sprzeczki,
- przezwiska,
- obraźliwe słowa,
- ciągnięcie za włosy,
- prowokację, popychanie,
- bicie,
- szczypanie,
- gryzienie,
- kopanie,
- zabieranie i niszczenie zabawek,
- wyśmiewanie,
- drwienie,
- brak przyzwolenia na przyłączenie się do zabawy,
- wykluczenie kogoś z rozmowy, zabawy,
Agresja często jest formą zwrócenia na siebie uwagi, osiągnięcia wpływów, uznania lub zmiany istniejących okoliczności. Czasem dziecko ucieka się do zachowań agresywnych broniąc się tym sposobem przed atakiem, broni swych przedmiotów, przestrzeni, chce doświadczać i być niezależne.
Powodem agresji mogą być różne, niezaspokojone potrzeby, a sama agresja może być odwróceniem uwagi od różnych uczuć. Złość jest tu najbardziej oczywista, ale może też być to strach, lęk, frustracja, nuda, smutek . To właśnie emocje sprawiają, że dzieci bywają agresywne. To one rzutują na nasze wybory i działania.
Sytuacje, które mogą wywołać niepożądane zachowania to np.:
- brak zainteresowania problemami dziecka,
- stawianie sprzecznych wymagań,
- złe wzorce rozwiązywania konfliktów,
- brak jasnej, czytelnej komunikacji,
- brak ciepła i życzliwości,
- stawianie dziecku zbyt małych lub nadmiernie dużych wymagań,
- pozwalanie dziecku na agresywne gry i obrazy,
- uzależnienia, choroby psychiczne, deficyty emocjonalne rodziców.
Dziecko uczy się poprzez słowa, obserwację, doświadczanie. W procesie wychowania często nadmiernie skupiamy się na tłumaczeniu jak prawidłowo zachowywać się w różnych sytuacjach, zaś zapominamy o tym, że to my powinniśmy być głównym wzorcem prawidłowych zachowań. Problemem jest brak jasnych zasad oraz brak konsekwencji w ich respektowaniu.
Niezwykle istotna jest nasza postawa i nasze zachowanie. To dzięki postawie rodziców czy opiekunów oraz obserwację ich wzajemnej relacji dziecko buduje obraz siebie i innych ludzi.
W przypadku agresji niezwykle istotne jest natychmiastowe działanie Nie należy reakcji na złe zachowanie odkładać na później, gdyż dzieci nie będą już kojarzyć danej sytuacji.
Praca z dzieckiem przejawiającym zachowania agresywne jest często trudna i wyczerpująca emocjonalnie. W celu eliminacji niewłaściwych zachowań należy pamiętać o ujednoliceniu oddziaływań wychowawczych między domem rodzinnym dziecka a przedszkolem – jednomyślności i konsekwencji w ustalonych działaniach.
Według psychologów rozwojowych wraz z dorastaniem dziecka zmniejsza się częstotliwość i intensywność zachowań agresywnych.Oczywiście wymaga to dużej pracy i konsekwencji w wychowaniu ze strony rodziców i opiekunów. Jeśli jednak nie radzimy sobie ze złością u dzieci i czujemy się bezsilni, to warto skorzystać z pomocy specjalistycznej: psychologa, pedagoga, psychiatry czy psychoterapeuty.
Opracowanie: Halina Olszewska
Bibliografia:
- Thomas Gordon, Wychowanie bez porażek
- Gabriele Hang-Schnabel, Agresja w przedszkolu
- Małgorzata Święcicka, One są wśród nas – dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi
- Wojciech Eichelberger, Jak wychowywać szczęśliwe dzieci